In 2018 is er een nieuwe DNA test gelanceerd, van Genoscoper, te bestellen via mycatdna.com. In dit artikel leg ik je uit wat de test inhoudt, wat je ermee kunt en hoe het in zijn werk gaat.
Historie/Hoe is deze test ontstaan?
Voor honden bestaat deze DNA test al langer (mydogdna) maar voor katten bleef deze test uit. Fokker Anne M. Berge heeft het lab Genoscoper in 2016 benaderd om te vragen of een dergelijke DNA test ook voor katten ontwikkeld kon worden. Een jaar later nam Genoscoper contact met haar op om feedback te vragen over de inhoud van een DNA test voor katten. Daarna zijn er per ras kleine testgroepen opgericht om specifieke genen te vinden die helpen de DNA testen verder vorm te geven. Er is in 2017 door Tica een grotere pilot gestart waarin 1000+ katten zijn getest van diverse katten rassen. De resultaten zijn hier gepubliceerd. Uiteindelijk is in 2018 de test gelanceerd waarna nu iedereen de test via de website kan bestellen.
Hoe zien de testresultaten er uit?
Samenvatting
Deze test is in vele opzichten vernieuwend ten opzichte van de bestaande aanbieders van DNA testen. Hier zie je een samenvatting hoe de resultaten eruit kunnen zien (dit verschilt per ras).
Erfelijke aandoeningen
De nieuwe DNA test bevat voor elk ras de actuele DNA testen op erfelijke ziektes waarop getest kan worden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen relevante erfelijke aandoeningen behorende bij het ras (1), mogelijke nieuwe relevante erfelijke aandoeningen (2) en als laatste de DNA testen die voor andere katten rassen zijn gevalideerd (3). Deze laatste categorie staat standaard ingeklapt omdat deze in principe niet van toepassing zijn voor jouw kat.
Bloedtype
Eigenschappen
In de DNA test worden meer dan 20 mogelijke eigenschappen getest, zoals agouti, verdunning en haarlengte.
Eigenschappen over de kleur en patroon
Eigenschappen over de vacht:
Eigenschappen over morfologie (bouw en vorm)
Deze testen zijn vernieuwend, maar slechts voor een paar rassen van toepassing. Heb je een Polydactyl Maine Coon dan kan het wel interessant zijn om te weten welke genen een Polydactyl draagt.
Wat maakt deze test vernieuwend?
Tot zover nog niet veel nieuws onder de zon. De meeste van deze testen kun je bij elk lab bestellen. Wat de DNA test van mycatdna wel heel vernieuwend maakt zijn de volgende toevoegingen:
Mycatdna houdt een database bij van alle resultaten, welke voor een deel van de populatie openbaar is in te zien.
De genetische diversiteit van de kat wordt vastgesteld.
De site bevat een breedertool waarmee de beste matches gemaakt kunnen worden met potentiele partners.
De site geeft inzicht in de lijnen die gerelateerd en ongerelateerd zijn aan jouw kat en waar zich deze bevinden en welke katten dat zijn.
Ik zal deze 4 onderdelen hieronder apart verder toelichten.
1. Database
Je bent waarschijnlijk gewend om de DNA testuitslag toegestuurd te krijgen via email. Wat deze aanbieder onderscheidt van andere labs is dat de resultaten online in te zien zijn. Iedereen bepaalt zelf of je deze resultaten openbaar zet of liever privé houdt. Het openbaar zetten heeft als grote voordeel dat elke fokker inzicht krijgt in de gezondheid van het ras op basis van de publieke resultaten. Ook kun je zelf de resultaten downloaden als pdf bestand.
2. Genetische diversiteit
Deze test meet de genetische diversiteit van de individuele kat door het DNA te analyseren op duizenden allel-paren van het genoom. De heterozygositeit wordt hiermee vastgesteld, welke aangeeft hoeveel procent van de genen bestaat uit verschillende allel-paren (heterozygoot) in plaats van twee dezelfde allel-paren (homozygoot). Doordat alle resultaten worden opgeslagen in een database, ontstaat er per ras een beeld over de genetische diversiteit. Zo krijg je inzicht of jouw kat een hoge, gemiddelde of lage genetische diversiteit heeft ten opzichte van de totaal geteste populatie binnen hetzelfde ras. Naarmate er steeds meer testresultaten in de database komen, worden deze grafieken verder bijgesteld en geven ze een steeds accurater beeld van de genetische diversiteit van het ras.
Een voorbeeld van de genetische diversiteit van Chelles of Macadamia.
3. Breedertool (dé datingsite voor katten)
Met de breedertool kun je zien welke andere (openbare) katten van hetzelfde ras een potentiele match kunnen zijn met jouw kat. Je kunt hier filteren op land, zodat je bijvoorbeeld alleen in je eigen land naar een partner kan zoeken.
Een voorbeeld van potentiele matches in Nederland voor mijn kater Becker.
Bij elke match wordt rekening gehouden met erfelijke ziektes waarop getest is. Wanneer je een drager met een drager (of lijder) matcht, wordt direct het risico bij de kittens getoond van deze ouder-combinatie.
Ook wordt de geschatte genetische diversiteit van de kittens van deze verparing getoond bij elke match. Zo kun je zien welke combinatie de hoogste genetische diversiteit geeft.
Familieleden worden herkend door de grote overeenkomst in het DNA en worden onderaan de lijst met matches geplaatst, omdat deze combinaties over het algemeen de laagste genetische diversiteit geeft. Katten die door de eigenaar geregistreerd staan als gekastreerd of overleden worden uiteraard uitgesloten van de breedertool. Ook de katten waarvan het profiel niet openbaar is gezet kun je niet vinden in de breedertool (tenzij het jouw eigen katten zijn).
4. Genetische relaties
Bij de functie genetische relaties krijg je een 3D kaart te zien waar alle geteste katten van hetzelfde ras op te zien zijn. Elk stipje representeert een kat en de kleur geeft aan in welk land de kat zich bevindt. Je kunt op de kaart zien hoe jouw kat (getoond als wit stipje met X) zich genetisch verhoudt ten opzichte van de andere katten. Jouw andere geteste katten worden op de kaart getoond als wit stipje. Zie je een heel cluster met stippen dan hebben deze katten veel genetische overeenkomsten. De stipjes die het verst weg liggen van jouw kat zijn het meest ongerelateerd en zou de hoogste genetische diversiteit kunnen geven. Je kunt de kaart van verschillende kanten bekijken en ook inzoomen (deze functie lijkt niet te werken in de browser google chrome). Wanneer je met je muis op een stipje gaat staan dan zie je de naam van de kat staan. Dit zie je alleen als het profiel openbaar staat (bij privé profielen zie je alleen de naam van het ras staan).
Hierboven zie je de genetische-relaties-kaart van de Maine Coon.
Deze stippen-kaart geeft naast de grafiek van de genetische diversiteit, een ander inzicht in het ras, namelijk of er genoeg mogelijkheden zijn om de genetische diversiteit naar de toekomst toe hoog te houden. Wanneer een ras een hele lage genetische diversiteit heeft, maar deze kaart toont de stipjes verspreid over de kaart, dan zijn er nog genoeg mogelijkheden om de genetische diversiteit van het ras naar de toekomst toe te verbeteren. Het is uiteraard wel aan de fokkers om dit in de praktijk te brengen. Wanneer succesvol, kun je de bandbreedte van de genetische diversiteit positief beïnvloeden, wat je terug ziet in de grafiek van punt 2. Liggen alle stipjes als een grote kleurvlek op elkaar, dan zijn er nauwelijks mogelijkheden meer voor het verhogen van de diversiteit wat een zeer groot risico vormt voor het ras (inteeltdepressie).
Veelgestelde vragen:
Hoe gaat het in zijn werk?
Wanneer je de test besteld hebt ontvang je een pakketje thuis met daarin swaps voor afname van het wangslijmvlies en een formulier met activatiecode. Met de activatiecode kun je op de website een test activeren en koppelen aan de kat die je wilt testen. Je maakt voor die kat een profiel aan met informatie zoals chipnummer, registratienummer etc. Je neemt de swaps af en stuurt deze op. Wanneer je de resultaten ontvangt, worden deze gepubliceerd op de profielpagina van de betreffende kat (alleen voor jou zichtbaar). Daarna kun je zelf de resultaten delen met specifieke personen of helemaal openbaar zetten zodat iedereen het kan inzien.
Waarom zou ik de resultaten openbaar willen zetten?
Wanneer je de resultaten openbaar zet, geef je andere fokkers de mogelijkheid om inzicht te krijgen in de genen van je kat. Soms worden bijzondere kenmerken gevonden die recessief zijn en niet zichtbaar zijn aan de kat, maar wel handig zijn om te weten. Als je de DNA-profiel van je kat openbaar zet wordt deze ook toegevoegd aan de breedertool waardoor andere fokkers matches kunnen maken met jouw kat. Zodat wanneer een fokker geïnteresseerd is in een buitendekking, sneller kan worden gezien of de kittens een potentieel risico lopen op erfelijke ziektes of door een bloedgroep die niet matcht. Maar ook de genetische diversiteit van de kittens kan voorspeld worden.
Door het profiel openbaar te zetten staat de naam van de kat zichtbaar op de kaart van genetische relaties, waardoor je een andere fokker in staat stelt om jouw kat te vinden wanneer er een ongerelateerde nieuwe lijn gezocht wordt. Waar jij een ander helpt, helpt een ander jou en zo helpen we elkaar als fokkers met als gemeenschappelijk doel om de genetische diversiteit van het ras hoog te houden.
Wat is het verschil tussen genetische diversiteit en de inteelt coëfficiënt (COI)?
De inteelt coëfficiënt is een indicator die de verwantschap van de ouders berekent, gebaseerd op een wiskundige formule. Hoe lager de inteelt coëfficiënt hoe groter de kans is op heterozygositeit van de genen en wat dus een hogere genetische diversiteit geeft. Bij deze DNA test worden daadwerkelijk duizenden genen gemeten en gekeken per gen of de twee allelen hetzelfde (homozygoot) of verschillend (heterozygoot) zijn. De inteelt coëfficiënt is een theoretisch berekende indicator per ouder combinatie en de genetische diversiteit is een feitelijk gemeten cijfer per individu.
Twee nestgenoten hebben beide een andere genetische diversiteit, hoe kan dit?
Net als bij mensen kan je kat een ander DNA-pakketje hebben geërfd dan zijn broer of zus. Wanneer beide ouders overeenkomstige allelen hebben maar ook elk een ander allel, dan is het maar net de vraag welke van de twee is doorgegeven aan het kitten, waardoor dat gen homozygoot of heterozygoot kan zijn bij twee verschillende kittens. Tel dit voor duizenden genen bij elkaar en het totaalbeeld van de genetische diversiteit kan verschillen. Het is veel voorkomend dat hier 0,1 tot 2% verschil zit tussen broers en zussen. Het grootste gemeten verschil binnen hetzelfde nest is tot nu toe een uitzonderlijke 3% geweest.
Voorbeeld uit de praktijk:
Chelles of Macadamia heeft een genetische diversiteit van 39,2% terwijl haar broer Lyon of Macadamia een genetische diversiteit heeft van 37,8%. Een verschil van 1,4% tussen broer en zus.
Kan ik de test zelf afnemen of moet dit via de dierenarts?
Je kan zelf kiezen en je keuze op het formulier kenbaar maken. Voor officiële verificatie moet het formulier worden ondertekend door je dierenarts en de chip worden gecontroleerd. Je kunt de swaps ook zelf afnemen en dan teken je er zelf voor dat de swap hoort bij de kat die op het formulier is ingevuld.
Kunnen de resultaten opgestuurd worden naar Pawpeds ter publicatie?
Ja, je kunt de testresultaten downloaden als pdf-bestand welke je kan opsturen naar Pawpeds voor registratie in de database. Elk gezondheidsprogramma i.c.m. ras (en soms land) heeft een eigen contactpersoon en bijbehorend email adres waar je de resultaten naar toe kan mailen. Kijk op deze pagina voor een overzicht van de gezondheidsprogramma’s waar vanuit je kan doorklikken naar de pagina met contactpersonen.
Hoe lang duurt het voordat je de uitslag hebt?
Nadat de swaps door het lab zijn ontvangen krijg je een bevestigingsmail, waarna het gemiddeld 3-4 weken (maximaal 6 weken) duurt voordat je de uitslag online kunt zien.
Wat kost de test?
De kosten van deze test zijn 99 euro plus 8 euro verzendkosten. Een paar keer per jaar geven ze kortingscodes uit die beperkt te gebruiken zijn. Vanuit de vereniging kan er ook een korting worden geregeld voor de leden. Tica heeft veel geinvesteerd in de totstandkoming van deze test en biedt haar leden ook nog een korting aan van 15% (in Nederland is de Tica vereniging Cats and Tulips).
(Gepubliceerd in de nieuwsbrief van Cats and Tulips, Eerste kwartaal, 2020.)